Een analyse van Europa’s ambitie in Artificiële Intelligentie

Analyse van het AI continent actieplan (COM(2025)165)

by Djimit

Executive Summary

Dit rapport biedt een diepgaande kritische analyse van het “AI Continent Actieplan” (COM(2025)165) van de Europese Commissie. Het plan, dat de EU positioneert als wereldleider in de ontwikkeling, het gebruik en de governance van artificiële intelligentie (AI), wordt geëvalueerd aan de hand van vijf kerndimensies: doelstellingen, architectuur, uitvoering, governance en implicaties.

De doelstellingen van het plan zijn ambitieus en gericht op het vestigen van AI-soevereiniteit en leiderschap, met kernwaarden als mensgerichtheid en vertrouwen. Er wordt echter een inherente spanning geïdentificeerd tussen de nagestreefde geopolitieke onafhankelijkheid en het principe van open innovatie, alsook een potentieel Eurocentrisch perspectief dat mitigatie vereist. De operationele definitie van “diversiteit” behoeft verdere uitwerking om daadwerkelijk inclusieve AI te waarborgen.

De voorgestelde architectuur, met AI Factories en Gigafactories, is robuust in zijn focus op eigen hardware (RISC-V via DARE) en duurzaamheid. De haalbaarheid en schaalbaarheid worden echter geconfronteerd met aanzienlijke uitdagingen op het gebied van financiering, energie- en watervoorziening, talentbeschikbaarheid en de afhankelijkheid van de DARE-initiatief voor chipproductie. De gedecentraliseerde aard van AI Factories vereist sterke coördinatiemechanismen om fragmentatie te voorkomen.

De uitvoeringsstrategie, gebaseerd op InvestAI, Apply AI en de Data Union Strategy, is consistent. De afhankelijkheid van publiek-private partnerschappen (PPP’s) voor InvestAI noodzaakt onderzoek naar alternatieve financieringsmodellen zoals strategische investeringsobligaties en pan-Europese publieke durfkapitaalfondsen. Het succes van de Data Union Strategy is cruciaal, aangezien datakwaliteit en -toegang de basis vormen voor AI-ontwikkeling; hierbij is zorgvuldige integratie met de GDPR en de AI Act essentieel, met name in gevoelige sectoren.

Op het vlak van governance is het raamwerk met de AI Act, het EU AI Office en het RAISE-initiatief solide. De ethische implicaties van AI in de gezondheidszorg en justitie, met name potentiële conflicten tussen de GDPR en de AI Act rond datagebruik voor bias-mitigatie en geautomatiseerde besluitvorming, vereisen proactief beheer en een cultuur van verantwoorde innovatie. De rol en financiering van RAISE dient verder verduidelijkt te worden.

De implicaties van het plan omvatten kansen voor ethisch en duurzaam AI-leiderschap, maar ook risico’s van overregulering en een te trage uitvoering. De impact van de AI Act op MKB, grote bedrijven en onderzoeksinstellingen varieert, waarbij MKB specifieke ondersteuning nodig heeft om compliance-kosten te dragen en innovatiekansen te benutten.

Vergeleken met de VS en China, positioneert de EU zich uniek door haar focus op regelgeving en ethiek. Dit kan een kracht zijn, maar ook een zwakte als het innovatietempo te sterk wordt geremd. Samenwerking op het gebied van AI-veiligheid en ethische standaarden biedt mogelijkheden.

Aanbevelingen omvatten het actief mitigeren van Eurocentrisme, het diversifiëren van financieringsmodellen, het versterken van coördinatie tussen AI Factories, het waarborgen van de praktische effectiviteit van ondersteuningsmechanismen voor MKB, en het proactief adresseren van ethische en juridische conflicten in strategische sectoren. Het ontwikkelen van een alomvattend KPI-raamwerk is essentieel voor monitoring en evaluatie.

I. The AI Continent Action Plan: Charting Europe’s AI Future

A. Strategic Imperative: Europe’s Quest for AI Sovereignty and Leadership

Het AI Continent Actieplan (COM(2025)165) markeert een beslissend moment in de ambitie van de Europese Unie om zich te profileren als een wereldleider op het gebied van Artificiële Intelligentie (AI). De Commissie stelt onomwonden dat de EU “vastbesloten is om een wereldleider te worden in Artificiële Intelligentie, een leidend AI-continent”.¹ Deze ambitie is niet louter technologisch of economisch van aard, maar diep verankerd in de wens om het concurrentievermogen te vergroten, democratische waarden te beschermen, culturele diversiteit te waarborgen en economische groei te stimuleren middels “betrouwbare en mensgerichte AI”.¹ Het document benadrukt dat de “wereldwijde race om leiderschap in AI nog lang niet voorbij is”, wat van Europa “ambitie, snelheid en vooruitziendheid” vereist.¹ Deze strategische noodzaak wordt verder onderstreept door de erkenning van de noodzaak om veilige waardeketens en de veerkracht van de interne markt te garanderen, wat van “bijzonder belang is voor het concurrentievermogen van de EU en haar toekomstige innovatie in de huidige geopolitieke context”.¹ AI wordt in dit licht beschouwd als een “geopolitieke game changer”.²

Deze strategische positionering is een direct antwoord op de intense wereldwijde concurrentie, met name van de Verenigde Staten en China.² De kern van de Europese ambitie reikt verder dan technologische superioriteit; het is een streven naar “strategische autonomie” ¹ en “technologische soevereiniteit”.²⁰ Dit duidt op een defensieve geopolitieke houding, gericht op het verminderen van strategische afhankelijkheden van niet-EU-actoren voor kritieke technologieën zoals geavanceerde halfgeleiders en cloudcomputing-diensten. De kwetsbaarheden van de EU in digitale toeleveringsketens en haar afhankelijkheid van externe leveranciers worden expliciet erkend.² De voorgestelde maatregelen, zoals de oprichting van AI Factories en Gigafactories en het DARE-initiatief voor RISC-V-chips, zijn directe pogingen om endogene capaciteiten op te bouwen. Het gaat hierbij niet enkel om het leiden in AI-producten, maar om het beheersen van de fundamentele elementen van een door AI aangedreven toekomst, om te voorkomen dat de EU louter een consument of regel-volger wordt in een door de VS of China gedomineerd technologisch landschap. De analogie van AI-infrastructuur als het “geopolitieke substraat van macht” ²¹ is hierbij treffend.

De EU’s streven naar AI-leiderschap en -soevereiniteit, hoewel strategisch begrijpelijk, creëert een inherente spanning met haar verklaarde commitment aan “open innovatie”.¹ De nadruk op zelfvoorziening in kritieke domeinen zoals chipontwerp ¹ en computerinfrastructuur ¹ kan protectionistische maatregelen of preferentiële behandeling voor Europese entiteiten noodzakelijk maken. Dit zou de openheid van haar AI-ecosysteem voor internationale samenwerking en concurrentie potentieel kunnen beperken. Het Actieplan benadrukt “strategische autonomie” en het verminderen van afhankelijkheden ¹, maar pleit tegelijkertijd voor “open innovatie” en het openstaan voor “wereldwijd talent”.¹ Initiatieven zoals “Made in Europe” AI-oplossingen ¹ en “Europese voorkeur” bij openbare aanbestedingen ¹ suggereren een zekere prioritering van interne capaciteiten. Een “verwaterend trans-Atlantisch partnerschap” ³ en Amerikaanse exportcontroles ⁵ stimuleren verder een meer naar binnen gerichte Europese strategie voor kritieke componenten. Hierdoor ontstaat een potentieel conflict: hoe kan de EU echte open innovatie bevorderen als strategische soevereiniteit een meer gesloten of preferentieel systeem dicteert voor de ontwikkeling en aanschaf van kern-AI-technologieën? Dit evenwicht zal cruciaal zijn voor het succes en de wereldwijde perceptie van het plan.

B. Core Tenets: Human-Centricity, Trust, Diversiteit, and Open Innovation

De kernwaarden “mensgerichtheid, vertrouwen, diversiteit en open innovatie” vormen de ethische en operationele ruggengraat van het AI Continent Actieplan.¹ De EU streeft ernaar de AI Act in te zetten als een “interne markt enabler” die garandeert dat AI “betrouwbaar is en in lijn met de EU-waarden”.¹ Deze op waarden gebaseerde benadering wordt gepresenteerd als een onderscheidend Europees merk voor AI-ontwikkeling, in contrast met de meer marktgedreven Amerikaanse strategie en het door de staat gecontroleerde Chinese model.⁴

Deze grondbeginselen zijn cruciaal voor de identiteit van de EU en haar poging om haar AI-strategie wereldwijd te differentiëren. De nadruk van de EU op “betrouwbare AI” via de AI Act is een strategische zet om normatief leiderschap te vestigen, een fenomeen dat bekend staat als het “Brussel Effect”.² De praktische definitie en wereldwijde acceptatie van “EU-waarden” als de universele standaard voor betrouwbare AI kunnen echter worden aangevochten. Dit zou kunnen leiden tot percepties van regelgevend imperialisme indien niet gekoppeld aan oprechte wereldwijde dialoog en inclusiviteit. Het Actieplan ¹ stelt expliciet dat de AI Act ervoor zorgt dat AI “in lijn is met de EU-waarden”. Critici van Eurocentrisme ³⁰ waarschuwen dat Westerse/Europese waarden vaak als universeel worden opgelegd, waarbij andere culturele en ethische perspectieven worden verwaarloosd. Als het EU-kader voor “betrouwbare AI” wordt gezien als het rigide opleggen van specifieke “EU-waarden” zonder ruimte voor diverse wereldwijde ethische standpunten, kan dit internationale samenwerking en de wereldwijde acceptatie van deze normen belemmeren, of worden gezien als een non-tarifaire handelsbarrière.

De operationalisering van “diversiteit” binnen het Actieplan lijkt voornamelijk gericht op het aantrekken van talent ¹ en taaldata (ALT-EDIC¹). Een diepgaandere en systemische integratie van diversiteit – die datasets, algoritmisch ontwerp, ontwikkelingsteams en diverse ethische perspectieven buiten de Europese context omvat – is echter cruciaal om bias te verminderen en te verzekeren dat de claim van “mensgerichtheid” wereldwijd geloofwaardig is. Zonder dit dreigt “Europese AI” specifiek Europese vooroordelen te coderen en te bestendigen. De initiële analyse identificeert “diversiteit” als een kernwaarde. Het Actieplan ¹ vermeldt het aantrekken van “meer vrouwen in AI” en “divers talent”, en het ALT-EDIC-initiatief voor taaldiversiteit.¹ Echter, kritische analyses ³² wijzen op de enge definitie van “hooggeschoold” talent en het falen om systemische problemen zoals de “lekkende pijplijn” voor vrouwen in AI aan te pakken. Bovendien waarschuwen studies ³⁰ voor Eurocentrische vooroordelen in AI, voortkomend uit vertekende datasets en perspectieven. Als “diversiteit” niet holistisch wordt aangepakt in de data die gebruikt wordt om EU AI-modellen te trainen, in de teams die ze bouwen, en in de ethische kaders die hen leiden (voorbij enkel “EU-waarden”), dan zal de resulterende AI mogelijk niet echt mensgericht zijn voor een wereldwijde populatie en zou het onbedoeld Europese vooroordelen kunnen exporteren.

II. Critical Analysis of the Action Plan: A Five-Dimensional Assessment

A. Doelstellingen (Objectives): Ambition vs. Attainability

De kerndoelstelling van het AI Continent Actieplan is het positioneren van de Europese Unie als een “wereldleider in Artificiële Intelligentie, een leidend AI-continent”.¹ Dit omvat leiderschap in de ontwikkeling, het gebruik en de governance van AI. Specifieke subdoelstellingen zijn het opschalen van de publieke AI-infrastructuur (AI Factories en Gigafactories), het garanderen van toegang tot hoogwaardige data (Data Union Strategy), het stimuleren van de ontwikkeling en adoptie van AI-algoritmen (Apply AI Strategy), het versterken van AI-vaardigheden en -talent, en het faciliteren van de naleving van de AI Act.¹ Het InvestAI-initiatief, met een beoogde mobilisatie van EUR 200 miljard, vormt een hoeksteen van deze strategie.¹ Deze doelstellingen zijn bijzonder ambitieus, gezien de huidige positie van de EU op het gebied van AI-investeringen en commercialisering in vergelijking met de VS en China.² Het plan erkent dat slechts 13.5% van de EU-bedrijven AI had geadopteerd in 2024.¹

Addressing Potential Eurocentric Bias and Fostering Global Inclusivity

Het Actieplan vermeldt samenwerking met “kandidaat-lidstaten en potentiële kandidaat-lidstaten van de EU” ¹ en streeft naar het bevorderen van een “veilige, betrouwbare en mensgerichte AI-ontwikkeling in multilaterale fora”.¹ Ook het aantrekken van wereldwijd talent wordt genoemd.¹ Desondanks is een Eurocentrisch perspectief een significant aandachtspunt. Deze bias kan zich manifesteren in de datasets die worden gebruikt voor het trainen van AI, de geprioriteerde ethische kaders, en de probleemdefinities die door AI-onderzoek en -ontwikkeling worden aangepakt. Dit kan leiden tot AI-systemen die minder effectief of zelfs schadelijk zijn in niet-Europese contexten.³ De initiële analyse van dit plan vraagt expliciet om identificatie en adressering van deze bias.

De doelstellingen van het Actieplan, hoewel intern gericht op EU-leiderschap, riskeren onbedoeld een Eurocentrische benadering te versterken indien “EU-waarden” ¹ niet kritisch worden onderzocht op hun wereldwijde toepasbaarheid en als partnerschappen buiten kandidaat-lidstaten (vooral met het Globale Zuiden) niet actief worden gecultiveerd voor co-creatie en wederzijds leren. Het plan streeft naar wereldwijd leiderschap gebaseerd op “EU-waarden”. Echter, Eurocentrisme wordt gedefinieerd als het prioriteren van Europese perspectieven en waarden als universeel, wat potentieel niet-Westerse kennis onderwaardeert.³⁰ Als de EU haar AI-modellen en governancekaders exporteert zonder diepgaande betrokkenheid en aanpassing met diverse wereldwijde partners, zou dit “koloniale epistemologieën” kunnen bestendigen.³⁰ Hoewel het plan “internationale betrokkenheid” vermeldt ¹, lijkt de focus meer te liggen op het promoten van de EU-aanpak dan op het gezamenlijk ontwikkelen van wereldwijd relevante oplossingen.

Om Eurocentrisme te mitigeren, worden de volgende strategieën voorgesteld:

1. Actieve integratie van diverse wereldwijde datasets en kennissystemen: Naast taaldata (ALT-EDIC1), dient gezocht te worden naar en geïntegreerd te worden met datasets die diverse culturen, contexten en talen uit het Globale Zuiden vertegenwoordigen.

2. Financiering van collaboratieve onderzoeksprojecten met instellingen in het Globale Zuiden: De focus moet liggen op het gezamenlijk ontwerpen van AI-oplossingen voor gedeelde wereldwijde uitdagingen (klimaat, gezondheid, etc.), waarbij lokale behoeften en contexten centraal staan.

3. Instelling van ethische beoordelingscommissies met diverse internationale leden: Dit waarborgt dat AI die onder het Actieplan wordt ontwikkeld en gepromoot, wordt beoordeeld op wereldwijde ethische implicaties, voorbij een puur Europees perspectief.

4. Bevordering van “AI for Development”-initiatieven: Expliciete toewijzing van financiering en middelen binnen InvestAI en ApplyAI voor projecten die duurzame ontwikkelingsdoelen aanpakken in partnerschap met ontwikkelingslanden, met aandacht voor technologieoverdracht en capaciteitsopbouw.

5. Kritische evaluatie van “EU-waarden” in een mondiale context: Het aangaan van dialogen met internationale partners om te begrijpen hoe kernprincipes van de EU zoals mensgerichtheid en betrouwbaarheid zich vertalen en verrijkt kunnen worden door andere culturele perspectieven. Studies naar dekoloniale AI 34 kunnen hierbij als inspiratie dienen.

B. Architectuur (Architecture): AI Factories, Gigafactories, and the DARE Initiative

Het Actieplan schetst een ambitieuze technologische architectuur, gecentreerd rond de oprichting van 13 AI Factories verspreid over 17 lidstaten. Deze fabrieken zullen supercomputingcapaciteit (EuroHPC), datalabs en sectorgerichte AI-ondersteuning integreren.¹ Daarnaast worden AI Gigafactories voorzien voor de training van grootschalige foundationmodellen, uitgerust met meer dan 100.000 AI-processoren.¹ Een cruciaal element voor strategische autonomie is het DARE-initiatief, gericht op de ontwikkeling van Europese RISC-V processoren.¹ De initiële analyse erkent de focus op eigen hardware en duurzame infrastructuur, maar signaleert een gebrek aan aandacht voor latency-gevoelige edge-toepassingen.

Feasibility and Scalability: Resource Constraints and Geopolitical Realities

De realisatie van deze architectuur stuit op aanzienlijke haalbaarheids- en schaalbaarheidsuitdagingen, voortkomend uit resourcebeperkingen en geopolitieke factoren.

Resource Constraints:

* Financiering: De mobilisatie van €200 miljard voor InvestAI, waarvan €20 miljard bestemd is voor Gigafactories 1 en €10 miljard voor AI Factories 1, is een monumentale opgave. Publiek-private partnerschappen (PPP’s) spelen hierin een centrale rol.1 Echter, de ervaringen met PPP’s in Europa voor grootschalige infrastructuurprojecten wijzen op inherente uitdagingen.67 Schattingen suggereren dat Europa tegen 2030 €500-€700 miljard nodig heeft voor AI-infrastructuur.8

* Energie & Water: Zowel Gigafactories (met 100.000+ processoren) als AI Factories zullen een immense vraag naar energie en water genereren.1 Hoewel het plan duurzaamheid benadrukt 1, is de schaal ongekend. Er bestaat een potentieel conflict tussen AI-ambities en waterschaarste.72 De Cloud and AI Development Act beoogt de capaciteit van datacenters duurzaam te verdrievoudigen.1

* Talent: Gespecialiseerd talent is essentieel voor de bouw, exploitatie en modelontwikkeling binnen deze faciliteiten.1 Kritiek op de talentstrategie van het plan wijst op een geografische mismatch tussen AI Factories en talentpools, en een te enge definitie van “hooggeschoold”.32

* Chips/RISC-V (DARE): Het DARE-initiatief 1 is gericht op de ontwikkeling van Europese processoren om de afhankelijkheid van Amerikaanse/Aziatische leveranciers te verminderen. RISC-V kampt echter met uitdagingen op het gebied van het software-ecosysteem, cloud-aanwezigheid en commerciële maturiteit.57 De Amerikaanse AI Diffusion Rule kan de omgang met chips in de EU beïnvloeden.23

Geopolitical Realities:

* Afhankelijkheid Toeleveringsketen: De EU’s afhankelijkheid van niet-EU technologie voor chips en cloudinfrastructuur vormt een grote kwetsbaarheid.2 Amerikaanse exportcontroles 5 kunnen de toegang tot kritieke componenten voor Gigafactories belemmeren. SEMI Europe pleit voor een Chips Act 2.0 die verder gaat dan alleen productieondersteuning.20

* Concurrentie: De schaal van investeringen en infrastructuurontwikkeling in de VS en China is immens.2

De gedecentraliseerde opzet van de 13 AI Factories, hoewel gunstig voor regionale spreiding, brengt het risico van fragmentatie van middelen en expertise met zich mee. Dit kan de vorming van de kritische massa die nodig is om wereldwijd te concurreren belemmeren, tenzij zeer sterke coördinatiemechanismen worden ingesteld die verder gaan dan de EuroHPC JU als enkel toegangspunt. De “AI Factory Antennas” ¹ zijn een stap in de goede richting, maar hun effectiviteit voor daadwerkelijke integratie vereist nadere beschouwing. De Annex ¹ beschrijft 13 fabrieken met diverse consortia en sectorale zwaartepunten. Echter, de geografische mismatch met talentpools voor 10 van deze fabrieken ³² is een punt van zorg. 

Hoewel netwerkvorming gepland is ¹, zal het bereiken van echte synergie en het vermijden van duplicatie of concurrentie om schaarse middelen (talent, gespecialiseerde hardware) tussen deze 13+ entiteiten een aanzienlijke governance-uitdaging vormen. De vraag is of zij daadwerkelijk zullen samenwerken of verworden tot geïsoleerde nationale/regionale vlaggenschepen. Het succes van CERN, een inspiratiebron voor de Gigafactories ¹, ligt juist in zijn gecentraliseerde, enkelvoudige focus.

Het succes van het DARE-initiatief is cruciaal voor de levensvatbaarheid op lange termijn van “Made in Europe” AI-hardware. De planning en het vermogen om de volwassen ecosystemen van ARM en x86 (en de Amerikaanse/Chinese RISC-V-inspanningen) te overtreffen, vormen echter een scenario met een hoog risico en een hoge potentiële opbrengst. Een te grote afhankelijkheid van het succes van DARE voor de processoren van de Gigafactories kan aanzienlijke knelpunten veroorzaken als DARE vertragingen oploopt of er niet in slaagt concurrerende chips op schaal te leveren. Het Actieplan ¹ koppelt Gigafactories aan het stimuleren van Europees AI-processorontwerp en -productie, met vermelding van DARE en RISC-V. Documentatie over RISC-V ⁵⁷ beschrijft de belofte ervan, maar ook de uitdagingen op het gebied van het software-ecosysteem en commercialisering. Als Gigafactories worden gepland met Europese RISC-V-chips als primair onderdeel, en DARE het belangrijkste vehikel is, hebben eventuele tegenslagen bij DARE (technische hordes, financiering, ecosysteemontwikkeling) een directe impact op de roadmap van de Gigafactory en de soevereiniteitsdoelen van de EU. Dit creëert een kritieke afhankelijkheid.

De nadruk van het plan op “resource-efficiënte Gigafactories” ¹ en “duurzame datacenters” ¹ is prijzenswaardig, maar staat haaks op de enorme schaal van de beoogde rekenkracht (100.000+ processoren). Het bereiken van echte duurzaamheid op deze schaal vereist doorbraken in energie-efficiënte computing en koeling, niet slechts incrementele verbeteringen, wat potentieel een nieuwe afhankelijkheid van R&D-resultaten creëert. Het Actieplan ¹ vermeldt expliciet energie-, waterefficiëntie en circulariteit voor Gigafactories [p.7] en duurzame datacenters.⁵⁴ De immense energie- en koelingsuitdagingen voor faciliteiten met meer dan 100.000 processoren worden elders gedetailleerd ⁶⁹, en de crisis rond de watervoetafdruk wordt benadrukt.⁷² Hoewel het plan de Strategische Roadmap voor Digitalisering en AI in de Energiesector en de Water Resilience Strategie vermeldt ¹, zijn dit reactieve maatregelen. De kernspanning is dat geavanceerde AI-modeltraining inherent energie-intensief is. “Resource-efficiënt” mag dan relatief zijn, maar het absolute verbruik zal enorm zijn, wat een uitdaging vormt voor de Green Deal-doelstellingen van de EU als dit niet wordt beheerd met radicaal nieuwe technologieën.

Tabel 1: Overzicht van de 13 AI Factories

Bron: Samengesteld op basis van Annex COM(2025)165.¹ Details over specifieke financiering per fabriek zijn niet uniform beschikbaar in de verstrekte documenten.

C. Uitvoering (Execution): From InvestAI to Data Union

De uitvoeringsstrategie van het AI Continent Actieplan steunt op drie hoofdpijlers: het InvestAI-initiatief, de Apply AI Strategy en de Data Union Strategy. InvestAI is bedoeld om €200 miljard te mobiliseren, deels via publiek-private constructies, voor de financiering van Gigafactories en andere AI-infrastructuur.¹ De Apply AI Strategy, gepland voor Q3 2025, richt zich op de adoptie van AI in 14 strategische sectoren, waaronder zorg, defensie en justitie.¹ De Data Union Strategy, eveneens voorzien voor Q3 2025, heeft tot doel sectorale dataruimtes interoperabel te maken en de beschikbaarheid van taaldata, synthetische data en interoperabele dataformaten te vergroten, onder meer via Data Labs die deel uitmaken van de AI Factories.¹ Hoewel de combinatie van toepassing (Apply AI) en onderliggende infrastructuur (Data Union, AI Factories) als consistent en strategisch wordt beschouwd, signaleert de initiële analyse een gebrek aan duidelijke integratie met privacy-by-design raamwerken zoals de GDPR en de AI Act, wat met name voor gevoelige sectoren van belang is.

Alternative Financing Models for InvestAI: Diversifying Funding Beyond PPPs

Het InvestAI-initiatief steunt zwaar op publiek-private partnerschappen (PPP’s) 1, waarbij de Europese Investeringsbank (EIB) Groep een sleutelpartner is.1 Een te grote afhankelijkheid van PPP’s brengt echter risico’s met zich mee, zoals een mogelijke scheefgroei tussen publieke en private belangen, complexiteit en langdurige onderhandelingen.67 Gezien de vraag om alternatieven, kunnen de volgende modellen overwogen worden:

1. Strategische Investeringsobligaties (EU AI Bonds): De uitgifte van speciale EU-obligaties, specifiek geoormerkt voor de ontwikkeling van AI-infrastructuur, kan langetermijn-institutionele beleggers en burgers aantrekken. Dit model is geïnspireerd door discussies over algemene infrastructuurfinanciering 8 en de erkende grootschalige investeringsbehoeften in AI.8

2. Pan-Europees Publiek Durfkapitaalfonds voor AI/Deep Tech: Een speciaal fonds, mogelijk beheerd door het Europees Investeringsfonds (EIF) 84, kan direct eigen vermogen investeren in veelbelovende Europese AI-bedrijven en infrastructuurprojecten, met name die met een hoge maatschappelijke waarde maar een langere terugverdientijd. Bestaande durfkapitaalactiviteiten en de roep om meer van dergelijke fondsen ondersteunen dit idee.11

3. Aanwending van Cohesie- en Herstelfondsen: Systematisch oormerken van delen van bestaande EU-fondsen zoals de Recovery and Resilience Facility (RRF), het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) of het Cohesiefonds (CF) voor nationale bijdragen aan AI Factories/Gigafactories en gerelateerde talent- en MKB-ondersteuning, zoals voorgesteld voor andere infrastructuur.89

4. Groene Obligaties voor Duurzame AI-Infrastructuur: Het specifiek koppelen van financiering voor energie-efficiënte datacenters en Gigafactories aan de uitgifte van groene obligaties kan ESG-investeerders aantrekken.90

5. Crowdfunding/Community Financiering voor Niche AI-Toepassingen: Voor kleinere, gemeenschapsgerichte AI-projecten onder de ApplyAI-strategie kan crowdfunding burgerbetrokkenheid en mede-eigendom stimuleren.90

6. Directe Publieke Financiering voor Fundamenteel Onderzoek & Risicovolle Ondernemingen: Voor echte “moonshot”-projecten of de ontwikkeling van fundamentele modellen waar de private sector terughoudend kan zijn vanwege hoge risico’s of onduidelijke onmiddellijke commerciële opbrengsten, is verhoogde directe publieke financiering (subsidies) essentieel, in plaats van te vertrouwen op PPP’s om het risico te verlagen.

Het succes van de Data Union Strategy is een kritische succesfactor voor het gehele AI Continent-plan. Hoogwaardige, diverse en juridisch toegankelijke data vormen de levensader van AI.¹ De Data Union Strategy is juist bedoeld om de “schaarste aan robuuste en hoogwaardige data” aan te pakken.¹ Uitdagingen rond databeschikbaarheid, mede door de complexiteit van de GDPR, worden expliciet genoemd als een knelpunt.²⁴ Indien de Data Labs ¹ en de Data Union Strategy er niet in slagen om op praktische, grootschalige wijze toegang te bieden tot diverse datasets (voorbij taaldata via ALT-EDIC), zullen de AI Factories en Gigafactories de cruciale grondstof missen voor het trainen van geavanceerde Europese modellen. Dit creëert een sequentiële afhankelijkheid: zonder data, geen effectieve modeltraining, en dus geen concurrerende AI-toepassingen.

De focus van de Apply AI Strategy op 14 strategische sectoren ¹ vereist een genuanceerde implementatie. Een “one-size-fits-all” benadering moet worden vermeden, en het risico van “picking winners” – waarbij innovatie uit onverwachte hoeken of door kleinere spelers die niet netjes in vooraf gedefinieerde sectoren passen, wordt onderdrukt – dient actief te worden beheerd. De initiële analyse adviseert een “maturity model voor AI-integratie per sector”. Hoewel sectorale focus gerichte impact kan creëren, bestaat het risico dat middelen en aandacht te eng worden gekanaliseerd. AI is een generieke technologie; doorbraken in de ene sector kunnen overloopeffecten hebben in andere. Als financiering en ondersteuning te sterk worden gericht op gevestigde spelers of vooraf gedefinieerde use cases binnen deze 14 sectoren, kan disruptieve innovatie van het MKB of cross-sectorale toepassingen over het hoofd worden gezien. De strategie heeft flexibiliteit en mechanismen nodig om bottom-up innovatie te ondersteunen naast top-down sectorale sturing.

D. Governance: The AI Act, AI Office, and RAISE

De governancestructuur van het AI Continent Actieplan steunt op de AI Act als een “interne markt enabler” ¹, de oprichting van het EU AI Office en het RAISE-initiatief (Resource for AI Science in Europe).¹ Daarnaast zijn een AI Skills Academy en visumprogramma’s voorzien om de talentenbasis te versterken.¹ Deze laag beoogt interoperabiliteit, ethiek en talentontwikkeling te bevorderen. De initiële analyse wees echter op een vage positionering van RAISE.

Ethical Implications in Healthcare and Justice: Navigating GDPR and AI Act Conflicts

Gezondheidszorg en justitie zijn aangemerkt als strategische sectoren voor AI-adoptie.¹ De AI Act classificeert veel AI-toepassingen in deze domeinen als hoog-risico.⁵ Het gebruik van AI in deze gevoelige sectoren roept diepgaande ethische vragen op met betrekking tot bias, eerlijkheid, transparantie, verantwoordelijkheid en mogelijke conflicten met fundamentele rechten, de GDPR en de AI Act zelf.

Belangrijke ethische uitdagingen en conflicten omvatten:

* Dataprivacy versus databehoeften: Het trainen van robuuste AI voor gezondheidszorg en justitie vereist enorme hoeveelheden gevoelige persoonsgegevens. De strenge toestemmings- en verwerkingsvereisten van de GDPR (Art. 6, Art. 9) kunnen conflicteren met de behoefte aan grote, diverse datasets om bias te voorkomen en modelnauwkeurigheid te garanderen.5 De European Health Data Space (EHDS) 1 beoogt dit te faciliteren, maar de praktische implementatie met respect voor de GDPR is complex.

* Algoritmische bias en discriminatie: AI-systemen kunnen bestaande maatschappelijke vooroordelen in historische data bestendigen of versterken, wat leidt tot discriminerende resultaten in diagnose, behandelingsaanbevelingen (gezondheidszorg), of risicobeoordelingen en recidivevoorspelling (justitie).5 De AI Act vereist mitigatie voor hoog-risicosystemen (Art. 10 over data en datagovernance101), maar het definiëren en elimineren van bias is technisch en ethisch uitdagend. Een potentieel conflictpunt is dat Artikel 10 van de AI Act de verwerking van speciale categorieën persoonsgegevens toestaat met het oog op het opsporen en corrigeren van bias, terwijl Artikel 9 van de GDPR hier strengere voorwaarden aan stelt.99

* Transparantie en uitlegbaarheid (Black Box-probleem): Veel geavanceerde AI-modellen zijn “black boxes”, waardoor hun besluitvormingsprocessen moeilijk te begrijpen zijn. Dit gebrek aan transparantie conflicteert met het recht op informatie onder de GDPR (Art. 13-15) en het recht op uitleg bij geautomatiseerde beslissingen (Art. 22, Overweging 71), evenals met de transparantievereisten van de AI Act voor hoog-risicosystemen.14 Dit is cruciaal in de gezondheidszorg (klinische beslissingen) en justitie (bewijsvoering, strafoplegging).

* Verantwoording en aansprakelijkheid: Het bepalen wie verantwoordelijk is wanneer een AI-systeem schade veroorzaakt (bv. misdiagnose, oneerlijke veroordeling) is complex vanwege de vele betrokken actoren (ontwikkelaars, implementeerders, gebruikers). De AI Act legt verplichtingen op aan aanbieders en gebruikers van hoog-risicosystemen. De (inmiddels ingetrokken) AI Aansprakelijkheidsrichtlijn 14 en de herziene Productaansprakelijkheidsrichtlijn 1 proberen dit aan te pakken, maar er blijven hiaten en complexiteiten bestaan.14

* Menselijk toezicht: De AI Act verplicht menselijk toezicht voor hoog-risicosystemen.36 Artikel 22 GDPR geeft rechten met betrekking tot uitsluitend geautomatiseerde beslissingen. Het definiëren van “betekenisvol” menselijk toezicht in complexe, probabilistische AI-systemen is een uitdaging. De vraag is of het een echte controle is of een “stempel”-oefening.101

* FRIA versus DPIA: De Fundamental Rights Impact Assessment (FRIA) van de AI Act voor hoog-risicosystemen 92 en de Data Protection Impact Assessment (DPIA) van de GDPR 97 overlappen elkaar maar hebben verschillende scopes. FRIA is breder en dekt alle fundamentele rechten, terwijl DPIA zich richt op gegevensbescherming. Er wordt gediscussieerd over de integratie van deze twee.97 Een potentieel conflict ontstaat als een AI-systeem niet als hoog-risico wordt beschouwd onder de AI Act, maar wel een DPIA vereist onder de GDPR.99

De succesvolle ethische inzet van AI in de gezondheidszorg en justitie hangt niet alleen af van wettelijke naleving (AI Act, GDPR), maar ook van het bevorderen van een cultuur van “verantwoorde innovatie”. Dit impliceert het verankeren van ethische overwegingen vanaf de ontwerpfase (ethics-by-design) en het voeren van een continue dialoog met meerdere belanghebbenden, waaronder burgers, patiënten, juridische professionals en getroffen gemeenschappen. De documenten wijzen op de noodzaak van diverse datasets, fairness audits, uitlegbare AI en duidelijke verantwoordingsmechanismen.⁹¹ Dit zijn geen louter technische of juridische afvinklijstjes. eu-LISA’s roep om integriteit, transparantie en verantwoording, en de aandacht voor maatschappelijke implicaties ⁹⁵, onderstrepen dit. Proactieve benaderingen, zoals preventieve versus detectieve biasmitigatie ¹²¹ en vroege integratie van compliance ¹²³, wijzen in de richting van een diepgaandere aanpak. Enkel voldoen aan de letter van de wet is mogelijk niet voldoende om publiek vertrouwen op te bouwen en echt ethische resultaten te garanderen. De AI Act Service Desk ¹ en regelgevende sandboxes ¹ zijn mechanismen, maar een culturele verschuiving is fundamenteler. Het AI Pact ¹ is een vrijwillige stap in deze richting.

De onduidelijkheid over de rol en financiering van RAISE (Resource for AI Science in Europe) zou zijn potentieel kunnen ondermijnen om fundamenteel “Science for AI” en “AI in Science” onderzoek te stimuleren, inclusief cruciaal onderzoek naar AI-veiligheid, ethiek en robuuste AI voor gevoelige sectoren. De initiële analyse stelt de vraag of RAISE een “financier, regulator, facilitator of wetenschappelijke denktank” is. Het Actieplan ¹ vermeldt RAISE voor het bundelen van middelen en het verleggen van grenzen. Als het mandaat, de governance en, cruciaal, het budget en de onafhankelijkheid van RAISE niet duidelijk worden gedefinieerd en robuust worden ondersteund, dreigt het een symbolisch initiatief te worden in plaats van een krachtige motor voor het soort diepgaand, fundamenteel onderzoek dat nodig is om betrouwbare AI in domeinen als gezondheidszorg en justitie te onderbouwen en de geïdentificeerde ethische uitdagingen aan te pakken. Er is een pilot voor RAISE gepland in 2026 ⁵, maar details over de financiering zijn schaars.

E. Implicaties (Implications): Opportunities, Risks, and Stakeholder Impact

De implicaties van het AI Continent Actieplan zijn tweeledig. Enerzijds biedt het kansen voor de ontwikkeling van ethische, duurzame en transparante Europese AI, de aanleg van een fundament voor langetermijninnovatie en het vergroten van legitimiteit en vertrouwen door toepassing in publieke sectoren. Anderzijds zijn er risico’s zoals overregulering die innovatie kan vertragen (vooral voor kleinere spelers), een te trage uitvoering waardoor een achterstand in modelontwikkeling ontstaat ten opzichte van het snelle tempo van bijvoorbeeld GPT-5.5+, en een beperkt markteffect als publieke aanbestedingen niet daadwerkelijk AI-oplossingen ‘Made in Europe’ voortrekken (Initiële Analyse).

Evaluating the AI Act’s Impact: SMEs, Large Enterprises, and Research Institutions

MKB (SMEs):
Het MKB wordt geconfronteerd met potentieel hoge compliance-kosten en administratieve lasten door de AI Act.[120, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129, 130, 131] Een studie schat de kosten voor één hoog-risico AI-product voor een MKB-bedrijf op tot €400.000.[128] Tegelijkertijd biedt de AI Act speciale ondersteuning, zoals technische hulp, testfaciliteiten, lagere kosten, eenvoudigere administratie en regelgevende sandboxes.[1, 36, 120, 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129] Dit creëert voor het MKB de mogelijkheid om te concurreren op basis van vertrouwen en ethische AI, en zo nichemarkten te veroveren.[123, 125, 126] Stakeholder feedback na de start van de toepassing van de AI Act bevestigt de aanhoudende compliance-uitdagingen voor het MKB.[36, 108, 114, 119, 120]
  

Voor het MKB is de AI Act een double edged sword. Hoewel ondersteuningsmechanismen zoals de AI Act Service Desk en sandboxes gepland zijn [1, 123], zal de *daadwerkelijke toegankelijkheid en effectiviteit* ervan bepalen of zij het speelveld echt gelijk trekken, of dat compliance een significante barrière blijft voor innovatie en markttoegang voor kleinere spelers. 

Hoge potentiële kosten [128] en aanhoudende zorgen van het MKB in stakeholder feedback [36, 108, 114, 119, 120] onderstrepen dit. De kritische factor is niet de aankondiging van ondersteuning, maar de praktische bruikbaarheid ervan voor een MKB-bedrijf met beperkte juridische en technische middelen. Als deze ondersteuningssystemen bureaucratisch of moeilijk navigeerbaar zijn, blijft het “gelijke speelveld” scheef.

Grote Ondernemingen:
Grote ondernemingen worden geconfronteerd met aanzienlijke compliance-kosten [128, 132, 133], vooral voor hoog-risico systemen. Er is een noodzaak voor robuuste AI-governance kaders, transparantie, uitlegbaarheid, continue monitoring en ethische AI-implementatie.[132, 133] De boetes voor niet-naleving zijn zwaar (tot 7% van de wereldwijde jaaromzet).[128, 132, 133] Compliance biedt echter ook de kans om merkwaarde en vertrouwen op te bouwen.[133, 134]

Grote ondernemingen, hoewel beter bedeeld met middelen, staan voor substantiële organisatorische en technische herstructureringen om aan de vereisten van de AI Act te voldoen. Dit geldt met name voor legacy-systemen of complexe, wereldwijd gedistribueerde AI-ontwikkeling pijplijnen. De uitgebreide compliance-eisen (transparantie, monitoring, ethische commissies, audit logs) [132, 133] vertegenwoordigen een enorme onderneming voor multinationals die consistentie moeten waarborgen over al hun EU-activiteiten voor talrijke AI-systemen. Bestaande systemen moeten mogelijk worden aangepast. De “Europese voorkeur” bij openbare aanbestedingen [1] kan ook hun strategieën voor de ontwikkeling en inkoop van AI-oplossingen voor de EU-markt beïnvloeden.

Onderzoeksinstellingen:
De AI Act beoogt AI-innovatie en -onderzoek te ondersteunen.[36, 124, 129, 130] Toegang tot AI Factories/Gigafactories is een belangrijke kans.[1] Er bestaan echter zorgen dat te restrictieve regels onderzoek kunnen belemmeren, met name experimentele innovatie.[124] De definitie van AI en de reikwijdte van hoog-risico kunnen onderzoeksactiviteiten beïnvloeden. Europese AI-startups worden vaak gezien als potentieel in staat om de achterstand in te halen dankzij de sterke academische onderzoekstraditie van de EU.[129]

Onderzoeksinstellingen zouden cruciale “compliance-laboratoria” voor de AI Act kunnen worden, waar best practices, tools en ethische kaders voor hoog-risico AI worden ontwikkeld, vooral als RAISE effectief wordt gemachtigd. Tegelijkertijd worden zij zelf geconfronteerd met de last van het navigeren door de Act voor hun eigen onderzoek, wat grensverleggende exploratie kan vertragen als dit niet zorgvuldig wordt beheerd. De gestructureerde richtlijnen van de AI Act kunnen onzekerheid verminderen en innovatie versnellen.[124] Als RAISE [1] een sterke facilitator wordt, kan het onderzoeksinstellingen begeleiden bij het pionieren van AI Act-conforme innovatie. Echter, als de vereisten van de Act te rigide worden toegepast op fundamenteel of vroegtijdig onderzoek (zelfs als uiteindelijk bedoeld voor hoog-risicogebieden), kan dit een remmend effect hebben. 

De “regelgevende sandboxes” [1] zijn hierbij essentieel, maar hun toegankelijkheid en reikwijdte voor onderzoeksinstellingen moeten breed zijn. Er is een dunne lijn tussen verantwoord onderzoek en het overbelasten van exploratie.

Tabel 2: Samenvatting van de Impact van de AI Act op Belanghebbenden

Bron: Samengesteld op basis van.¹

III. Measuring Progress: Key Performance Indicators for a Successful AI Continent

A. Framework for KPI Development

Het AI Continent Actieplan erkent de noodzaak van monitoring en evaluatie; zo wordt melding gemaakt van een observatorium binnen het EU AI Office ¹ en de intentie om via de Apply AI Strategy sector-specifieke deliverables en Key Performance Indicators (KPI’s) te identificeren.¹ Voor effectieve monitoring is een robuust raamwerk van goed gedefinieerde KPI’s onontbeerlijk. Het SMART-principe (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Relevant, Tijdgebonden) biedt hiervoor een solide basis.⁹¹ Idealiter dekken KPI’s inputs, outputs, resultaten en impact.¹³⁹

Momenteel ontbeert het Actieplan een alomvattend, overkoepelend KPI-raamwerk dat de diverse initiatieven (AI Factories, Data Union, Apply AI, Skills, AI Act compliance) verbindt met de strategische hoofddoelstellingen. De ontwikkeling van een dergelijk raamwerk is cruciaal voor het waarborgen van verantwoordingsplicht en adaptief management van het plan. Hoewel het Actieplan zelf KPI’s noemt voor de Apply AI-strategie ¹ en er algemene KPI-raamwerken bestaan ²², is er geen expliciete vermelding van een holistisch monitoring- en evaluatiekader met KPI’s voor het gehele AI Continent Actieplan over alle vijf dimensies. Zonder dit is het moeilijk om de algehele voortgang te volgen, knelpunten te identificeren en ervoor te zorgen dat de verschillende onderdelen van het plan synergetisch werken.

B. KPIs for Objectives, Architecture, Execution, Governance, and Implications

De volgende tabel stelt specifieke SMART KPI’s voor elk van de vijf dimensies van het AI Continent Actieplan voor. Deze zijn gebaseerd op algemene best practices voor KPI-ontwikkeling ⁹¹ en AI-specifieke metrieken.⁷⁷

Tabel 3: Voorgestelde Key Performance Indicators voor het AI Continent Actieplan

Dit KPI-raamwerk dient als startpunt en vereist verdere operationalisering en afstemming met de specifieke uitvoeringsplannen van de Commissie.

IV. Europe in the Global AI Arena: A Comparative Perspective

A. EU vs. US vs. China: A Comparative Analysis of AI Strategies

De Europese Unie positioneert haar AI-strategie met een “onderscheidende aanpak” die mensgerichtheid, ethiek en open innovatie benadrukt.¹ Dit staat in contrast met de Verenigde Staten, gekenmerkt door marktgedreven innovatie, aanzienlijke private investeringen en een flexibeler regelgevend kader ², en China, dat een staatsgestuurde strategie hanteert met massale overheidsinvesteringen, gericht op AI-integratie voor economische groei en maatschappelijke sturing.²

De strategie van de EU om leiderschap te verwerven via regelgeving (het “Brussel Effect” ²) is een onderneming met hoge inzet. Het zou wereldwijde normen voor betrouwbare AI kunnen vestigen, maar het riskeert ook innovatie te vertragen als de naleving te omslachtig is of niet aansluit bij de wereldwijde technologische ontwikkelingsrealiteit, vooral als de VS en China geen vergelijkbare alomvattende paden volgen. De AI Act wordt gepositioneerd als een “interne markt enabler”.¹ De alomvattende regelgevende aanpak van de EU versus die van de VS/China wordt benadrukt.⁴ De vrees voor overregulering die innovatie en concurrentievermogen belemmert, is een terugkerend thema.² Als de EU AI Act een de facto wereldwijde standaard wordt, is dat een overwinning. Als het de EU-markt isoleert of EU AI niet-concurrerend maakt vanwege compliance-overhead die anderen niet delen, is het een verlies. De kritiek van de Amerikaanse vicepresident ¹⁴ en de Amerikaanse focus op een “pro-groei AI-beleid” ⁴¹ onderstrepen deze divergentie.

Tabel 4: Vergelijkende Analyse van AI-Strategieën: EU, VS en China

Bron: Samengesteld op basis van.¹

B. Identifying Strengths, Weaknesses, and Opportunities for Collaboration

De Europese Unie bezit een aantal inherente sterke punten: een robuust regelgevend kader voor vertrouwen (AI Act, GDPR), een focus op mensgerichte en ethische AI, een significante onderzoeksbasis, en een commitment aan open innovatie (hoewel hier, zoals eerder geanalyseerd, een spanning bestaat met strategische autonomie).¹ De groeiende publieke investeringen in infrastructuur zijn eveneens een pluspunt.

Daartegenover staan duidelijke zwaktes: een tragere commercialisering van onderzoek, een gefragmenteerde markt ondanks de Eenheidsmarkt, uitdagingen op het gebied van het behouden van talent, lagere private durfkapitaalinvesteringen vergeleken met de VS en China, het risico dat overregulering innovatie verstikt, en afhankelijkheid van buitenlandse technologie voor sleutelcomponenten.²

Desondanks zijn er kansen voor samenwerking, zowel trans-Atlantisch, met China, als multilateraal:

* Wereldwijde Standaarden voor AI-Veiligheid & Ethiek: Ondanks geopolitieke spanningen bestaat er enige gemeenschappelijke basis op het gebied van AI-veiligheid en -governance.6 De EU zou een leidende rol kunnen spelen in het bevorderen van wereldwijde normen voor betrouwbare AI, en samenwerken aan technische standaarden voor betrouwbaarheid, robuustheid en watermerken.15

* AI voor Wereldwijde Uitdagingen: Collaboratief onderzoek naar het gebruik van AI voor klimaatverandering, gezondheid en duurzame ontwikkeling. China’s leidende rol in AI voor wetenschap 5 suggereert potentieel voor samenwerking.

* Open Science en Datadeling: Het bevorderen van open toegang tot onderzoeksdata en AI-modellen voor wetenschappelijke doeleinden, wat zorgvuldige navigatie vereist met betrekking tot intellectueel eigendom en strategische belangen. De “open innovatie”-doelstelling van het Actieplan 1 zou kunnen worden uitgebreid naar internationale wetenschappelijke samenwerking.

* Barrières voor Samenwerking: Geopolitieke rivaliteit, nationale veiligheidszorgen, uiteenlopende regelgevende benaderingen, IP-beschermingskwesties en exportcontroles vormen significante hindernissen.2 De manier waarop nationale rivaliteit de voortgang op de AI Action Summit in Parijs belemmerde, illustreert dit.14

De grootste kans voor de EU om wereldwijd invloed uit te oefenen op het gebied van AI ligt mogelijk niet in het proberen te concurreren met de VS en China op pure rekenkracht of het aantal foundationmodellen. De EU wordt aanzienlijk overtroffen in termen van ruwe investeringen.² Het DARE-initiatief voor chips is veelbelovend maar een langetermijnproject met hoge risico’s. Echter, de AI Act ¹ en de GDPR bieden een uniek regelgevend kader dat vertrouwen benadrukt. Als de EU kan aantonen dat dit kader daadwerkelijk gunstige en veilige AI-toepassingen stimuleert in kritieke sectoren (gezondheidszorg, openbare diensten – conform de Apply AI-strategie), kan het een sterke wereldwijde vraag creëren naar “EU-conforme” AI-oplossingen en -standaarden. Dit zou een regelgevende aanpak omzetten in een concurrentievoordeel, waarbij de focus ligt op de kwaliteit en betrouwbaarheid van AI-toepassingen, in plaats van enkel op de kwantiteit of schaal van modellen.

V. Strategic Recommendations for Enhanced Effectiveness and Impact

Om de effectiviteit en impact van het AI Continent Actieplan te vergroten, worden de volgende strategische aanbevelingen gedaan, voortbouwend op de voorgaande analyse:

1. Verfijn Doelstellingen met Focus op Mondiale Inclusiviteit:

• Integreer expliciet doelstellingen en meetindicatoren voor mondiale inclusiviteit om Eurocentrische bias tegen te gaan. Dit omvat het actief zoeken naar en integreren van diverse wereldwijde datasets (voorbij taaldata), het financieren van co-creatieve onderzoeksprojecten met het Globale Zuiden, en het instellen van ethische beoordelingscommissies met brede internationale vertegenwoordiging.
• Herdefinieer “Europese waarden” in een mondiale context door middel van dialoog met internationale partners, om te verzekeren dat de EU-benadering van “trustworthy AI” wereldwijd relevant en gerespecteerd wordt, en niet als een vorm van regelgevend protectionisme wordt gezien.

2. Versterk de Architectuur voor Robuustheid en Synergie:

• Ontwikkel stringente coördinatiemechanismen voor de 13 AI Factories om fragmentatie te voorkomen, synergie te maximaliseren en daadwerkelijke samenwerking te bevorderen in plaats van interne concurrentie om schaarse middelen. Overweeg thematische specialisatieclusters met gedeeld leiderschap.
• Diversificeer de processorstrategie voor Gigafactories op korte/middellange termijn. Hoewel het DARE-initiatief (RISC-V) cruciaal is voor langetermijnsoevereiniteit, dient de EU voor de initiële uitrol van Gigafactories ook toegang tot bestaande geavanceerde processoren te waarborgen om vertragingen te voorkomen, mogelijk via strategische partnerschappen of aankoopovereenkomsten, terwijl parallel geïnvesteerd wordt in de versnelling van DARE.
• Implementeer verplichte, transparante duurzaamheidsrapportage voor alle AI-infrastructuur. Dit moet verder gaan dan algemene toezeggingen en concrete, meetbare doelen voor energie-efficiëntie (PUE, WUE), waterverbruik en circulariteit omvatten, met onafhankelijke audits. Koppel toegang tot financiering (bv. InvestAI) aan het behalen van deze duurzaamheidsdoelen.
• Veranker federatieve AI-architecturen (bv. Swarm AI, federated training) in de AI Factory- en Data Lab-strategieën, met name voor edge-toepassingen en privacy-gevoelige domeinen, om de in de initiële analyse gesignaleerde lacune aan te pakken.

3. Optimaliseer de Uitvoering voor Wendbaarheid en Privacy:

• Streef actief naar een gediversifieerde portefeuille van alternatieve financieringsmodellen voor InvestAI. Verminder de afhankelijkheid van traditionele PPP’s door de haalbaarheid van EU AI Bonds, een pan-Europees publiek durfkapitaalfonds, en het oormerken van cohesie- en herstelfondsen serieus te onderzoeken en te implementeren.
• Creëer snelle, laagdrempelige toegang tot Data Union-middelen (datasets, tools, expertise via Data Labs) voor onderzoekers en MKB. Vereenvoudig aanvraagprocedures en zorg voor adequate ondersteuning bij GDPR-compliance.
• Maak “privacy-by-design” en “ethics-by-design” kerncomponenten van de Apply AI Strategy en de Data Union Strategy, met verplichte DPIA’s en FRIA’s voor projecten in gevoelige sectoren en duidelijke richtlijnen voor de implementatie ervan. AI Factories en Gigafactories moeten ook fungeren als “compliance factories” met standaardpijplijnen voor AI Act-conformiteit.

4. Verduidelijk en Versterk de Governance Structuur:

• Geef RAISE een duidelijk mandaat, robuuste financiering en operationele autonomie, gericht op fundamenteel AI-onderzoek (inclusief AI-veiligheid en -ethiek), het faciliteren van “AI in Science” en het fungeren als een onafhankelijke wetenschappelijke denktank. De huidige vage positionering ondermijnt zijn potentiële impact.
• Versterk de AI Act Service Desk met gespecialiseerde MKB-ondersteuningsteams die proactief advies en praktische tools bieden om de compliance-last voor kleinere spelers te verlichten.
• Verbind de Data Union Strategy expliciet met AI governance tooling voor datakwaliteit, biasmonitoring en uitlegbaarheid, om de consistentie tussen data-infrastructuur en AI-governance te waarborgen.

5. Beheer Implicaties Proactief en Inclusief:

• Implementeer proactieve en goed gefinancierde ondersteuningsprogramma’s voor het MKB om hen te helpen navigeren door de AI Act-compliance, toegang te krijgen tot financiering en technologie (via AI Factories en EDIHs), en innovatiekansen te benutten.
• Stimuleer een continue publiek-private dialoog over de interpretatie en toepassing van de AI Act om rechtsonzekerheid te verminderen en het regelgevend kader adaptief te houden.
• Gebruik publieke aanbestedingen als een strategische hefboom voor startup-gedreven innovatie (mini-GovTechs), met een focus op impact en ethics-by-design, om de markt voor Europese AI-oplossingen te stimuleren.
• Ontwikkel en implementeer een gedetailleerd maturiteitsmodel voor AI-integratie per sector, met duidelijke KPI’s, benchmarks en de actieve inzet van experimenteerzones (sandboxes) om sectorale adoptie te versnellen en te sturen.

VI. Conclusion: Realizing the Vision of an AI Continent

Het AI Continent Actieplan (COM(2025)165) vertegenwoordigt een strategisch en ambitieus kader waarmee de Europese Unie haar positie in het mondiale AI-landschap wil versterken en vormgeven. De nadruk op mensgerichte, betrouwbare en ethische AI, verankerd in Europese waarden en ondersteund door aanzienlijke investeringen in infrastructuur, talent en data, biedt een onderscheidend pad ten opzichte van andere wereldmachten. De visie om niet alleen een consument, maar een producent, innovator en normsteller op het gebied van AI te worden, is zowel noodzakelijk als lovenswaardig in het licht van de transformatieve kracht van deze technologie.

De succesvolle realisatie van deze visie is echter afhankelijk van het vermogen van de EU en haar lidstaten om een aantal fundamentele uitdagingen het hoofd te bieden. De haalbaarheid van grootschalige infrastructuurprojecten zoals AI Gigafactories vereist niet alleen het mobiliseren van ongekende financiële middelen – waarbij diversificatie voorbij traditionele PPP’s cruciaal is – maar ook het duurzaam beheren van de daarmee gepaard gaande energie- en resourcebehoeften en het veiligstellen van de aanvoer van kritieke componenten zoals geavanceerde AI-processoren, een domein waar het DARE-initiatief een sleutelrol speelt maar ook significante risico’s kent.

Het mitigeren van een potentieel Eurocentrisch perspectief is essentieel om de mondiale relevantie en acceptatie van de Europese AI-aanpak te verzekeren. Dit vereist een proactieve strategie voor internationale samenwerking die verder reikt dan louter het promoten van EU-normen, en die gericht is op co-creatie en wederzijds leren met partners wereldwijd, inclusief het Globale Zuiden. De operationalisering van “diversiteit” moet verder gaan dan talentacquisitie en systemisch worden geïntegreerd in datasets, algoritmeontwerp en ethische kaders.

De governance van het AI-ecosysteem, met de AI Act als centraal instrument, moet een delicate balans vinden tussen het stellen van duidelijke grenzen voor risicovolle toepassingen – met name in gevoelige sectoren als gezondheidszorg en justitie waar de interactie met de GDPR zorgvuldig management vereist – en het bieden van voldoende ruimte voor innovatie, vooral voor het MKB. De effectiviteit van ondersteuningsmechanismen zoals de AI Act Service Desk en regelgevende sandboxes zal hierin doorslaggevend zijn. De rol van nieuwe entiteiten zoals RAISE moet snel worden geconcretiseerd en adequaat worden gefinancierd om hun potentieel te maximaliseren.

Uiteindelijk hangt het succes van het AI Continent Actieplan af van een wendbare uitvoering, een oprechte en diepgewortelde toewijding aan de kernwaarden die verder gaat dan retoriek, robuuste en gediversifieerde financiering, effectieve betrokkenheid van alle belanghebbenden, en de bereidheid om zich aan te passen aan het snel evoluerende mondiale AI-landschap. Het monitoren van de voortgang aan de hand van een alomvattend en relevant KPI-raamwerk zal onmisbaar zijn om de koers bij te stellen en de gestelde ambities waar te maken. Indien deze uitdagingen proactief en strategisch worden aangepakt, heeft de Europese Unie de potentie om haar visie van een leidend en waardegedreven AI-continent daadwerkelijk te realiseren, en zo een significante bijdrage te leveren aan een verantwoorde toekomst van artificiële intelligentie.

Geciteerd werk

1. AI_Continent_Action_Plan_COM2025165_114523 https://digital-strategy.ec.europa.eu/nl/library/ai-continent-action-plan
2. The EU’s AI Power Play: Between Deregulation and Innovation, geopend op mei 28, 2025, https://carnegieendowment.org/research/2025/05/the-eus-ai-power-play-between-deregulation-and-innovation?lang=en
3. The EU’s AI Power Play: Between Deregulation and Innovation, geopend op mei 28, 2025, https://carnegieendowment.org/research/2025/05/the-eus-ai-power-play-between-deregulation-and-innovation?lang=en¢er=europe
4. Europe vs USA AI: Who Will Win in Artificial Intelligence Field?, geopend op mei 28, 2025, https://primotly.com/article/eu-vs-usa-ai-who-will-lead-the-artificial-intelligence-race
5. China leads EU and US on using artificial intelligence in science, geopend op mei 28, 2025, https://sciencebusiness.net/news/ai/china-leads-eu-and-us-using-artificial-intelligence-science
6. New CNAS Report on the World-Altering Stakes of U.S.-China AI …, geopend op mei 28, 2025, https://www.cnas.org/press/press-release/new-cnas-report-on-the-world-altering-stakes-of-u-s-china-ai-competition
7. China’s AI Strategy: A Case Study … – TRENDS Research & Advisory, geopend op mei 28, 2025, https://trendsresearch.org/insight/chinas-ai-strategy-a-case-study-in-innovation-and-global-ambition/
8. Financing Infrastructure for a Competitive European AI – Groupe d …, geopend op mei 28, 2025, https://geopolitique.eu/en/2025/02/10/financing-infrastructure-for-a-competitive-european-ai/
9. AI Dilemma: Regulation in China, EU & US – Comparative Analysis, geopend op mei 28, 2025, https://pernot-leplay.com/ai-regulation-china-eu-us-comparison/
10. arxiv.org, geopend op mei 28, 2025, https://arxiv.org/html/2410.21279v1
11. EU’s Historic €200B Investment: What It Means for Europe’s AI …, geopend op mei 28, 2025, https://hyperight.com/eu-historic-eur-200-billion-investment-what-it-means-for-europes-ai-future/
12. Financing Infrastructure for a Competitive European AI – Groupe d’études géopolitiques, geopend op mei 28, 2025, https://geopolitique.eu/wp-content/uploads/2025/02/Policy-paper-IA-EN.pdf
13. US-China AI Gap: 2025 Analysis of Model Performance, Investment …, geopend op mei 28, 2025, https://www.recordedfuture.com/research/measuring-the-us-china-ai-gap
14. The AI Race: How National Rivalries Hindered Progress on Global AI Safety, geopend op mei 28, 2025, https://moderndiplomacy.eu/2025/03/06/the-ai-race-how-national-rivalries-hindered-progress-on-global-ai-safety/
15. oms-www.files.svdcdn.com, geopend op mei 28, 2025, https://oms-www.files.svdcdn.com/production/downloads/academic/Final%20Promising%20Topics%20for%20US-China%20Dialogues%20on%20AI%20Governance%20and%20Safety.pdf?dm=1737452069
16. Bookmarks: US vs. China-the hybrid game of AI infrastructure – RCR Wireless News, geopend op mei 28, 2025, https://www.rcrwireless.com/20250509/opinion/ai-us-vs-china
17. Promising Topics for U.S.–China Dialogues on AI Risks and Governance – arXiv, geopend op mei 28, 2025, https://arxiv.org/html/2505.07468v1
18. Network architecture for global AI policy – Brookings Institution, geopend op mei 28, 2025, https://www.brookings.edu/articles/network-architecture-for-global-ai-policy/
19. European Union AI regulation is both model and warning for U.S. …, geopend op mei 28, 2025, https://kiowacountypress.net/content/european-union-ai-regulation-both-model-and-warning-us-lawmakers-experts-say
20. AI Frontiers: Innovations, Breakthroughs, Challenges | National …, geopend op mei 28, 2025, https://niss.gov.ua/en/news/statti/ai-frontiers-innovations-breakthroughs-challenges
21. Europe’s AI Ambitions: Inside the EU’s €200 Billion Digital Sovereignty Plan – WILLIAM FRY, geopend op mei 28, 2025, https://www.williamfry.com/knowledge/europes-ai-ambitions-inside-the-eus-e200-billion-digital-sovereignty-plan/
22. EU’s AI Continent Action Plan: a turning point for digital sovereignty …, geopend op mei 28, 2025, https://www.telefonica.com/en/communication-room/blog/eus-ai-continent-action-plan-turning-point-digital-sovereignty/
23. The EU AI Continent Action Plan – CSIS, geopend op mei 28, 2025, https://www.csis.org/analysis/eu-ai-continent-action-plan
24. www.europarl.europa.eu, geopend op mei 28, 2025, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2025/769492/EPRS_BRI(2025)769492_EN.pdf
25. The SITuation, with Dr Erin Young: Geopolitical turbulence, EU AI …, geopend op mei 28, 2025, https://www.iod.com/resources/science-innovation-and-tech/the-situation-with-dr-erin-young-global-turbulence-volatility-breeds-tech-uncertainty/
26. Global AI Law Comparison: EU, China & USA Regulatory Analysis, geopend op mei 28, 2025, https://www.compliancehub.wiki/global-ai-law-snapshot-a-comparative-overview-of-ai-regulations-in-the-eu-china-and-the-usa/
27. Preparing for compliance: Key differences between EU, Chinese AI …, geopend op mei 28, 2025, https://iapp.org/news/a/preparing-for-compliance-key-differences-between-eu-chinese-ai-regulations
28. AI/AGI Regulation in the EU and China and the Proposed Framework for Global AI Governance | One World Trust, geopend op mei 28, 2025, https://www.oneworldtrust.org/post/ai-agi-regulation-in-the-eu-and-china-and-the-proposed-framework-for-global-ai-governance
29. AI Governance, geopend op mei 28, 2025, https://www.globalgovernance.eu/aigg
30. Outside the Box: Why Artificial Intelligence Needs Decolonial Studies, geopend op mei 28, 2025, https://www.fairobserver.com/business/technology/outside-the-box-why-artificial-intelligence-needs-decolonial-studies/
31. What is Eurocentrism? – Learn everything you need to know, geopend op mei 28, 2025, https://developdiverse.com/deib_dictionary/eurocentrism/
32. The Talent Domain: Addressing Workforce Challenges in the EU’s AI Continent Action Plan, geopend op mei 28, 2025, https://www.interface-eu.org/publications/the-missing-element-in-europes-ai-strategy
33. Analyzing the European institutional response to ethical and …, geopend op mei 28, 2025, https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11231082/
34. Decolonial Artificial Intelligence; Algorithmic Fairness in Alignment with Turkish and Islamic Values – DergiPark, geopend op mei 28, 2025, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4282565
35. The narratives of the European Union’s AI strategy: continued domination and structural bias?, geopend op mei 28, 2025, http://essay.utwente.nl/86395/1/ten%20Veen_MA_BMS.pdf
36. EU AI Act: first regulation on artificial intelligence | Topics – European Parliament, geopend op mei 28, 2025, https://www.europarl.europa.eu/topics/en/article/20230601STO93804/eu-ai-act-first-regulation-on-artificial-intelligence
37. R&D spending growth slows in OECD, surges in China; government …, geopend op mei 28, 2025, https://www.oecd.org/en/data/insights/statistical-releases/2025/03/rd-spending-growth-slows-in-oecd-surges-in-china-government-support-for-energy-and-defence-rd-rises-sharply.html
38. Research and Development: U.S. Trends and International …, geopend op mei 28, 2025, https://ncses.nsf.gov/pubs/nsb20246/figure/RD-10
39. EU Invests €200 Billion Towards Becoming a Global Leader in AI …, geopend op mei 28, 2025, https://perkinscoie.com/insights/update/eu-invests-eu200-billion-towards-becoming-global-leader-ai
40. European Commission Publishes the AI Continent Action Plan – Hunton Andrews Kurth LLP, geopend op mei 28, 2025, https://www.hunton.com/privacy-and-information-security-law/european-commission-publishes-the-ai-continent-action-plan
41. EU Announces AI “Gigafactories” Amid Global Regulatory Gap, geopend op mei 28, 2025, https://techinformed.com/eu-investai-gigafactories-gigaai-factories/
42. AI continent – European Commission, geopend op mei 28, 2025, https://commission.europa.eu/topics/eu-competitiveness/ai-continent_en
43. From AI Factories to Public Value – Open Future, geopend op mei 28, 2025, https://openfuture.eu/blog/from-ai-factories-to-public-value/
44. AI Continent Action Plan | Shaping Europe’s digital future, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/factpages/ai-continent-action-plan
45. AI Continent Action Plan – EUR-Lex – European Union, geopend op mei 28, 2025, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=CELEX:52025DC0165
46. The EuroHPC Joint Undertaking Launches AI Factories Antennas Call to Strengthen the Network of EuroHPC AI Factories in Europe, geopend op mei 28, 2025, https://eurohpc-ju.europa.eu/eurohpc-joint-undertaking-launches-ai-factories-antennas-call-strengthen-network-eurohpc-ai-2025-04-09_en
47. EuroHPC Opens Proposals for AI Factory Antennas to Support National AI Ecosystems, geopend op mei 28, 2025, https://www.hpcwire.com/off-the-wire/eurohpc-opens-proposals-for-ai-factory-antennas-to-support-national-ai-ecosystems/
48. Second wave of AI Factories set to drive EU-wide innovation, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/news/second-wave-ai-factories-set-drive-eu-wide-innovation
49. EuroHPC Expands AI Infrastructure with Six New AI Factories Across Europe, geopend op mei 28, 2025, https://babl.ai/eurohpc-expands-ai-infrastructure-with-six-new-ai-factories-across-europe/
50. EuroHPC JU Selects Additional AI Factories to Strengthen Europe’s AI Leadership, geopend op mei 28, 2025, https://www.hpcwire.com/off-the-wire/eurohpc-ju-selects-additional-ai-factories-to-strengthen-europes-ai-leadership/
51. European Commission plans network of AI clusters across continent – DCD, geopend op mei 28, 2025, https://www.datacenterdynamics.com/en/news/european-commission-plans-network-of-ai-clusters-across-continent/
52. Europe aims for AI leadership with new strategy – Techzine Global, geopend op mei 28, 2025, https://www.techzine.eu/news/infrastructure/130462/europe-aims-for-ai-leadership-with-new-strategy/
53. Inside InvestAI — Europe’s ambitious $20 billion plan to build AI gigafactories, geopend op mei 28, 2025, https://www.rcrwireless.com/20250505/fundamentals/investai-gigafactories
54. AI Continent Action Plan – Q&A – Shaping Europe’s digital future – European Union, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/faqs/ai-continent-action-plan-qa
55. German tech giants collaborate on AI Data center bid with EU …, geopend op mei 28, 2025, https://digitalinfranetwork.com/news/eu-ai-gigafactory/
56. SAP, DT, Ionos, and Schwarz partner for potential AI data center in …, geopend op mei 28, 2025, https://www.datacenterdynamics.com/en/news/sap-dt-ionos-and-schwarz-partner-for-potential-ai-data-center-in-germany/
57. Sustaining Standards Leadership: The United States Cannot … – CSIS, geopend op mei 28, 2025, https://www.csis.org/analysis/sustaining-standards-leadership-united-states-cannot-disengage-risc-v
58. RISC-V in 2025: Progress, Challenges,and What’s Next for …, geopend op mei 28, 2025, https://www.design-reuse.com/article/61590-risc-v-in-2025-progress-challenges-and-what-s-next-for-automotive-openhardware/
59. Advancing European Sovereignty in HPC with RISC-V – EuroHPC JU, geopend op mei 28, 2025, https://eurohpc-ju.europa.eu/advancing-european-sovereignty-hpc-risc-v-2025-03-06_en
60. Codasip selected to design a high-end RISC-V processor for DARE, geopend op mei 28, 2025, https://codasip.com/press-release/2025/03/06/codasip-selected-to-design-a-high-end-risc-v-processor-for-the-eu-funded-dare-project/
61. RISC-V in 2025: Progress, Challenges,and What’s Next for …, geopend op mei 28, 2025, https://riscv.org/ecosystem-news/2025/03/risc-v-in-2025-progress-challengesand-whats-next-for-automotive-openhardware/
62. Codasip selected to design a high-end RISC-V processor for the EU-funded DARE project, geopend op mei 28, 2025, https://riscv.org/hpc/2025/04/codasip-selected-to-design-a-high-end-risc-v-processor-for-the-eu-funded-dare-project/
63. Presentations – RISC-V Summit Europe 2025, geopend op mei 28, 2025, https://riscv-europe.org/summit/2025/presentations
64. HPC – RISC-V International, geopend op mei 28, 2025, https://riscv.org/category/hpc/
65. Europe’s AI investment landscape: A deep-dive – SeedBlink, geopend op mei 28, 2025, https://seedblink.com/2025-03-13-europes-ai-investment-landscape-a-deep-dive
66. Europe’s AI Imperative – arXiv, geopend op mei 28, 2025, https://arxiv.org/html/2502.08781v2
67. Rethinking public–private partnerships to bridge the infrastructure …, geopend op mei 28, 2025, https://cepr.org/voxeu/columns/rethinking-public-private-partnerships-bridge-infrastructure-gap
68. Benefit of an EU strategic innovation agenda – European Parliament, geopend op mei 28, 2025, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2025/762853/EPRS_STU(2025)762853_EN.pdf
69. The Infrastructure Challenges Hyperscalers Must Address To Break …, geopend op mei 28, 2025, https://www.forbes.com/councils/forbestechcouncil/2025/04/23/the-infrastructure-challenges-hyperscalers-must-address-to-break-ais-scaling-limits/
70. Energy efficiency requirements under the EU AI Act | White & Case …, geopend op mei 28, 2025, https://www.whitecase.com/insight-alert/energy-efficiency-requirements-under-eu-ai-act
71. AI in the energy sector: Empowering Europe’s energy future | data …, geopend op mei 28, 2025, https://data.europa.eu/en/news-events/news/ai-energy-sector-empowering-europes-energy-future
72. Artificial intelligence threatens to raid the water reserves of Europe’s driest regions, geopend op mei 28, 2025, https://www.politico.eu/article/artificial-intelligence-threat-raid-water-reserves-europe-dry-regions/
73. Artificial Intelligence | NSF – National Science Foundation, geopend op mei 28, 2025, https://www.nsf.gov/focus-areas/artificial-intelligence
74. National Artificial Intelligence Research Resource Pilot | NSF, geopend op mei 28, 2025, https://www.nsf.gov/focus-areas/artificial-intelligence/nairr
75. China’s “New Generation” AI-Brain Project – National Defense University Press, geopend op mei 28, 2025, https://ndupress.ndu.edu/Portals/68/Documents/prism/prism_9-3/prism_9-3_18-33_Hannas-Chang.pdf
76. Blueprint to Action: China’s Path to AI-Powered Industry Transformation – World Economic Forum, geopend op mei 28, 2025, https://reports.weforum.org/docs/WEF_Blueprint_to_Action_Chinas_Path_to_AI-Powered_Industry_Transformation_2025.pdf
77. www.cliffordchance.com, geopend op mei 28, 2025, https://www.cliffordchance.com/content/dam/cliffordchance/briefings/2025/04/eu-ai-continent-action-plan-april-2025.pdf
78. Scaling AI Agents in the Enterprise: The Hard Problems and How to Solve Them, geopend op mei 28, 2025, https://thenewstack.io/scaling-ai-agents-in-the-enterprise-the-hard-problems-and-how-to-solve-them/
79. The European AI Continent Action Plan | Stibbe, geopend op mei 28, 2025, https://www.stibbe.com/publications-and-insights/the-european-ai-continent-action-plan
80. The AI Continent Action Plan | Shaping Europe’s digital future – European Union, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/ai-continent-action-plan
81. Understanding the GDPR and EU AI Act: Key Insights for Businesses, geopend op mei 28, 2025, https://thebarristergroup.co.uk/blog/understanding-the-gdpr-and-eu-ai-act-key-insights-for-businesses
82. European Union Data Privacy: What’s Next for 2025? – TrustArc, geopend op mei 28, 2025, https://trustarc.com/resource/european-union-data-privacy-whats-next-for-2025/
83. What the EU AI Act Means for Your Data Strategy in 2025 – Alation, geopend op mei 28, 2025, https://www.alation.com/blog/eu-ai-act-2025-data-strategy/
84. EIB steps up financing for European security and defence and …, geopend op mei 28, 2025, https://www.eib.org/en/press/all/2025-156-eib-steps-up-financing-for-european-security-and-defence-and-critical-raw-materials
85. Project Financing Basics: How to Fund a Project – ProjectManager, geopend op mei 28, 2025, https://www.projectmanager.com/blog/project-financing
86. Commission seeks input on the future European Strategy on Research and Technology Infrastructures, geopend op mei 28, 2025, https://research-and-innovation.ec.europa.eu/news/all-research-and-innovation-news/commission-seeks-input-future-european-strategy-research-and-technology-infrastructures-2025-04-25_en
87. EIF announces €40 million investment in Keen Venture Partners’ European defence and security Tech fund under InvestEU, geopend op mei 28, 2025, https://www.eif.org/InvestEU/news/2025/eif-announces-eur40-million-investment-in-keen-venture-partners-european-defence-and-security-tech-fund-under-investeu.htm
88. Cathay Innovation Closes $1B Venture Capital Fund to Bring Vertical AI to Critical Industries, geopend op mei 28, 2025, https://www.prnewswire.com/news-releases/cathay-innovation-closes-1b-venture-capital-fund-to-bring-vertical-ai-to-critical-industries-302465496.html
89. How to close the AFIF funding gap in 2026/2027 | T&E – Transport & Environment, geopend op mei 28, 2025, https://www.transportenvironment.org/articles/how-to-close-the-afif-funding-gap-in-2026-2027
90. The Best Alternative Financing Models for Infrastructure Projects – fundsforNGOs, geopend op mei 28, 2025, https://www2.fundsforngos.org/articles/the-best-alternative-financing-models-for-infrastructure-projects/
91. AI Ethics in Healthcare: Challenges, Regulations, and Solutions | Daiki, geopend op mei 28, 2025, https://dai.ki/blog/ai-ethics-in-healthcare-challenges-regulations-and-solutions/
92. AI Governance and Ethics in the EU and USA | The AI Journal, geopend op mei 28, 2025, https://aijourn.com/ai-governance-and-ethics-in-the-eu-and-usa/
93. AI Transparency in Healthcare: Navigating a Changing Regulatory …, geopend op mei 28, 2025, https://lifesciences.mofo.com/topics/ai-transparency-in-healthcare-navigating-a-changing-regulatory-landscape
94. Artificial Intelligence in healthcare – European Commission – Public Health, geopend op mei 28, 2025, https://health.ec.europa.eu/ehealth-digital-health-and-care/artificial-intelligence-healthcare_en
95. eulisaroundtable.eu, geopend op mei 28, 2025, https://eulisaroundtable.eu/eulisa_content/uploads/2025/01/final_irreportnov24.pdf
96. Artificial Intelligence Accountability Policy | National Telecommunications and Information Administration, geopend op mei 28, 2025, https://www.ntia.gov/issues/artificial-intelligence/ai-accountability-policy-report/overview
97. Navigating Through Human Rights in AI: Exploring the Interplay …, geopend op mei 28, 2025, https://www.mdpi.com/2624-800X/5/1/7
98. The AI Act and GDPR Interplay – YouTube, geopend op mei 28, 2025, https://www.youtube.com/watch?v=yhLYh4WuJ6Q
99. GDPR and AI Act: A Harmonized Yet Complex Regulatory Landscape – datenschutz notizen, geopend op mei 28, 2025, https://www.datenschutz-notizen.de/the-gdpr-and-the-ai-act-a-harmonized-yet-complex-regulatory-landscape-1151788/
100. Regulation of AI in healthcare: navigating the EU AI Act and FDA …, geopend op mei 28, 2025, https://www.team-consulting.com/insights/regulation-of-ai-in-healthcare-navigating-the-eu-ai-act-and-fda/
101. law.stanford.edu, geopend op mei 28, 2025, https://law.stanford.edu/wp-content/uploads/2025/05/EU-Law-WP-112-Kalus.pdf
102. Bias in AI: tackling the issues through regulations and standards …, geopend op mei 28, 2025, https://publicpolicy.ie/papers/bias-in-ai-tackling-the-issues-through-regulations-and-standards/
103. Full article: Towards Accountable, Legitimate and Trustworthy AI in Healthcare: Enhancing AI Ethics with Effective Data Stewardship, geopend op mei 28, 2025, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/20502877.2025.2482282
104. Artificial intelligence liability directive – European Parliament, geopend op mei 28, 2025, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2023/739342/EPRS_BRI(2023)739342_EN.pdf
105. Addressing the Data Protection and Ethical Challenges posed by AI in Health – Part I, geopend op mei 28, 2025, https://www.iliomad.fr/post/addressing-the-data-protection-and-ethical-challenges-posed-by-ai-in-health—part-i
106. The EU General Data Protection Regulation (GDPR): A Practical Guide – ResearchGate, geopend op mei 28, 2025, https://www.researchgate.net/publication/385410401_The_EU_General_Data_Protection_Regulation_GDPR_A_Practical_Guide
107. Transparency and accountability in AI systems: safeguarding wellbeing in the age of algorithmic decision-making – Frontiers, geopend op mei 28, 2025, https://www.frontiersin.org/journals/human-dynamics/articles/10.3389/fhumd.2024.1421273/full
108. AI Act | Shaping Europe’s digital future – European Union, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/regulatory-framework-ai
109. The impact of the General Data Protection Regulation (GDPR) on artificial intelligence – European Parliament, geopend op mei 28, 2025, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2020/641530/EPRS_STU(2020)641530_EN.pdf
110. AI and policing – The benefits and challenges of artificial intelligence for law enforcement – Europol, geopend op mei 28, 2025, https://www.europol.europa.eu/cms/sites/default/files/documents/AI-and-policing.pdf
111. Artificial intelligence and GDPR – managing the data protection challenges – EQS Group, geopend op mei 28, 2025, https://www.eqs.com/compliance-blog/gdpr-ai/
112. The Intersection of GDPR and AI and 6 Compliance Best Practices | Exabeam, geopend op mei 28, 2025, https://www.exabeam.com/explainers/gdpr-compliance/the-intersection-of-gdpr-and-ai-and-6-compliance-best-practices/
113. Anatomy of a Fall: On the Anticipated Withdrawal of the AI Liability Directive Proposal, geopend op mei 28, 2025, https://verfassungsblog.de/anatomy-of-a-fall-aiact-aild-pld/
114. A comprehensive EU AI Act Summary [Feb 2025 update] – SIG, geopend op mei 28, 2025, https://www.softwareimprovementgroup.com/eu-ai-act-summary/
115. Data Privacy, Human Rights, and Algorithmic Opacity – Digital Commons @ American University Washington College of Law, geopend op mei 28, 2025, https://digitalcommons.wcl.american.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=3297&context=facsch_lawrev
116. Data Privacy, Human Rights, and Algorithmic Opacity – California Law Review, geopend op mei 28, 2025, https://www.californialawreview.org/print/data-privacy-human-rights-and-algorithmic-opacity
117. AFRICAN COMMISSION ON HUMAN AND PEOPLES’ RIGHTS Study on human and peoples’ rights and artificial intelligence, robotics, an, geopend op mei 28, 2025, https://achpr.au.int/sites/default/files/files/2025-04/draft-achpr-ai-study-march-2025.pdf
118. The EU AI Act: What it means for your business | EY – Switzerland, geopend op mei 28, 2025, https://www.ey.com/en_ch/insights/forensic-integrity-services/the-eu-ai-act-what-it-means-for-your-business
119. European Commission releases analysis of stakeholder feedback on AI definitions and prohibited practices public consultations | Shaping Europe’s digital future, geopend op mei 28, 2025, https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/european-commission-releases-analysis-stakeholder-feedback-ai-definitions-and-prohibited-practices
120. What do stakeholders think about the EU AI Act? EU Commission …, geopend op mei 28, 2025, https://www.burges-salmon.com/articles/102kbqk/what-do-stakeholders-think-about-the-eu-ai-act-eu-commission-publishes-feedback/
121. Fighting AI Bias: Challenges and Strategies | Crowe LLP, geopend op mei 28, 2025, https://www.crowe.com/insights/fighting-ai-bias-challenges-and-strategies
122. AI Continent Action Plan, geopend op mei 28, 2025, https://www.telefonica.com/en/wp-content/uploads/sites/5/2025/04/AI_Continent_Action_Plan_COM2025165_xL60HMmdrCHe7gEeVGS40RlUug_114523.pdf
123. The Hidden Winners of EU AI Regulations: How Small Businesses …, geopend op mei 28, 2025, https://www.instituteofaistudies.com/insights/the-hidden-winners-of-eu-ai-regulations
124. How the EU AI Act Will Reshape Global Innovation and Regulation, geopend op mei 28, 2025, https://seniorexecutive.com/impact-of-eu-ai-act/
125. The EU AI Act: Where Do We Stand in 2025? | Blog – BSR, geopend op mei 28, 2025, https://www.bsr.org/en/blog/the-eu-ai-act-where-do-we-stand-in-2025
126. EU AI Act: Opportunities and Challenges for Small and Medium-Sized Enterprises in Europe, geopend op mei 28, 2025, https://www.edihprodigital.eu/en/news/eu-ai-act-opportunities-and-challenges-small-and-medium-sized-enterprises-europe
127. EU AI Week 2025: innovation versus regulation? – BOSA – Belgium.be, geopend op mei 28, 2025, http://bosa.belgium.be/en/events/eu-ai-week-2025-innovation-versus-regulation
128. Evaluating the Cost of Non-Compliance with AI Laws in the EU …, geopend op mei 28, 2025, https://theromanianlawyers.com/evaluating-the-cost-of-non-compliance-with-ai-laws-in-the-eu/
129. I. Reorienting European AI and Innovation Policy – AI Now Institute, geopend op mei 28, 2025, https://ainowinstitute.org/publications/i-reorienting-european-ai-and-innovation-policy
130. Special report 08/2024: EU Artificial intelligence ambition …, geopend op mei 28, 2025, https://www.eca.europa.eu/en/publications/SR-2024-08
131. Navigating the AI Act – DiVA portal, geopend op mei 28, 2025, https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1895047/FULLTEXT01.pdf
132. AI Regulations in Financial Compliance – Transform FinCrime …, geopend op mei 28, 2025, https://lucinity.com/blog/a-comparison-of-ai-regulations-by-region-the-eu-ai-act-vs-u-s-regulatory-guidance
133. EU AI Act Explained: Business Impact And What to Do – Adastra, geopend op mei 28, 2025, https://adastracorp.com/insights/the-eu-ai-act-explained-a-complete-business-guide-to-compliance-penalties-and-strategic-opportunities/
134. www2.deloitte.com, geopend op mei 28, 2025, https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/us/Documents/center-for-board-effectiveness/ai-governance-roadmap.pdf
135. How to Effectively Track KPIs in EU-Funded Projects and Why It’s …, geopend op mei 28, 2025, https://europamediatrainings.com/blog/post/599/how-to-effectively-track-kpis-in-eu-funded-projects-and-why-it-s-crucial
136. AI ROI Secrets: Why 70% of Leaders Prioritize KPIs by Virtasant, geopend op mei 28, 2025, https://www.virtasant.com/ai-today/unlocking-the-roi-of-ai-with-measurable-kpis
137. Top 30 Project Management KPIs to Track for Success – ClearPoint Strategy, geopend op mei 28, 2025, https://www.clearpointstrategy.com/blog/important-project-management-kpis
138. The Future of Strategic Measurement: Enhancing KPIs With AI, geopend op mei 28, 2025, https://sloanreview.mit.edu/projects/the-future-of-strategic-measurement-enhancing-kpis-with-ai/
139. Performance and Evaluation Framework for Digital Europe – Data, geopend op mei 28, 2025, https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-6527-2024-INIT/en/pdf
140. KPIs for AI-Strategies – appliedAI, geopend op mei 28, 2025, https://www.appliedai.de/en/insights/kpis-for-ai-strategies/
141. Key AI Performance Metrics (AI KPIs) Businesses Should Know, geopend op mei 28, 2025, https://www.neurond.com/blog/ai-performance-metrics
142. 34 AI KPIs: The Most Comprehensive List of Success Metrics, geopend op mei 28, 2025, https://www.multimodal.dev/post/ai-kpis
143. How to Measure AI Performance: Metrics That Matter for Business Impact – Neontri, geopend op mei 28, 2025, https://neontri.com/blog/measure-ai-performance/
144. Navigating EU AI Act Data Governance Strategy and Compliance | Informatica, geopend op mei 28, 2025, https://www.informatica.com/resources/articles/eu-ai-act-data-governance-strategy.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html.html
145. An introduction to the Code of Practice for the AI Act | EU Artificial …, geopend op mei 28, 2025, https://artificialintelligenceact.eu/introduction-to-code-of-practice/
146. A Methodological Framework for the Selection of Key Performance Indicators to Assess Smart City Solutions – MDPI, geopend op mei 28, 2025, https://www.mdpi.com/2624-6511/2/2/18
147. AI Sovereign Compute Infrastructure Program, geopend op mei 28, 2025, https://ised-isde.canada.ca/site/ised/en/ai-sovereign-compute-infrastructure-program
148. AI Readiness Framework – Explanation & Examples – Secoda, geopend op mei 28, 2025, https://www.secoda.co/glossary/ai-readiness-framework
149. Understanding Results, KPIs, and Impact in Horizon Europe Projects, geopend op mei 28, 2025, https://europamediatrainings.com/blog/post/612/understanding-results-kpis-and-impact-in-horizon-europe-projects
150. Measuring AI Investment: The ROI for AI | SS&C Blue Prism, geopend op mei 28, 2025, https://www.blueprism.com/resources/blog/measuring-ai-investment-roi-ai/
151. KPIs for gen AI: Measuring your AI success | Google Cloud Blog, geopend op mei 28, 2025, https://cloud.google.com/transform/gen-ai-kpis-measuring-ai-success-deep-dive
152. Evaluation study on the European Innovation Council (EIC) Pilot – APRE, geopend op mei 28, 2025, https://apre.it/wp-content/uploads/2022/07/KI0722291ENN.en_.pdf
153. úvahy k hodnocení společenských dopadů výzkumu, geopend op mei 28, 2025, https://854ab2638c.clvaw-cdnwnd.com/ce469cb6eec6fbdabb8d3a05a886f2b2/200001227-55ee055ee2/2_prednaska_Michal%20Pazour.pdf?ph=854ab2638c